متن چشم انداز با موضوع "کوبانی در چشم انداز ائتلاف بین المللی آمریکا علیه داعش"

مجری : سعید عبدالملکی
کارشناس : دکتر علیرضا سلیمانی
تاریخ : 93/7/20

مقدمه
داعش یا دولت اسلامی عراق و شام متشکل از تروریستهای که از مناطق سنی نشین شرق سوریه و غرب عراق توانسته اند دولت خود را تشکیل دهند. و اقدامات خشن و تروریستی خود را به عرصه نمایش در رسانه ها و افکار عمومی جهان قرار دهند. مباحث پیچیده و چندبعدی امنیتی را در عرصه بین المللی، منطقه ایی و محلی مناطق تحت اشغال خود در سوریه و عراق ایجاد نمایند. این موضوع باعث شده شده است که تمامی کشورهای همسایه از جمله ایران ، ترکیه، عربستان، کشورهای خلیج فارس، لبنان و اردن و اسرائیل تصمیمگیری های امنیتی و سیاسی خود را با توجه به کنش های متفاوت و متعددی که از داعش در منطقه مشاهده می کنند تنظیم نمایند، این امر باعث می شود که ائتلاف داعش به رهبری آمریکا علیه داعش با توجه به رفتار چندبعدی داعش با همسایگانش مرتب تغییراتی را لحاظ نماید که در کیفیت و کمیت ائتلاف نیز تأثیرگذار بوده است. برای نمونه مباحثی که داعش در فتح موصل و منطقه میانی شمالی عراق داشت، تفاوتهای را در مقابله دولتهای مذکور با داعش داشت که در حمله به کردستان عراق کاملاًمتفاوت بود، درحال حاضر حمله به منطقه کردنشین کوبانی در سوریه چشم انداز ائتلاف علیه داعش را متفاوت از دوره قبل نموده است. هریک از بازیگران مهم منطقه ایی با توجه به اینکه داعش سمت و سوی حمله خود را در کدام سو جهت می دهد، دشمنان و دوستان متفاوتی را برخود رقم می زنند که ممکن است در ائتلاف اولیه صورت گرفته جبهه متحد ضدتروریستی علیه داعش منظور نشده باشد. داعش تلاش می کند به گونه ایی حملات خودرا در مناطق مختلف گسترش دهد که بتواند به یک ضدائتلاف نائل شود و پتانسیلهای برآمده از جبهه ائتلاف را خنثی نماید. با توجه به مباحث کوبانی یا منطقه مورد هدف دولت داعش در حال حاضر تلاش می شود به ۵ سوال اساسی در این رابطه پاسخ داده شود.

این سوالات عبارتند از:
۱ - هدف داعش از حمله به کوبانی چیست؟
۲ - اگر کوبانی توسط داعش سقوط کند چه پیامدهایی دارد؟
۳ - اگر کردهای کوبانی مقاومت کنند چه پیامدهای منفی برای دولت ترکیه دارد؟
۴ - علت تعارض دولت آمریکا در کمک به کوبانی و عدم کمک دولت ترکیه به کوبانی چیست؟ این تعارض چه پیامدهای منفی در رشد داعش و افراطی گری دارد؟
۵ - برنامه نهایی ائتلاف برای منطقه و سوریه چیست؟



سئوال اول: هدف داعش از حمله به کوبانی چیست؟
حمله به کوبانی که در منطقه کردنشین در شمال سوریه و در مجاورت با مرز ترکیه است یک حمله هوشمندانه از طرف داعش مورد ارزیابی است. چند دلیل دراین باره می توان گفت:
۱- با توجه به اینکه تعارض کردها خصوصاً نیروهای پ.ک.ک (p.k.k) با دولت ترکیه در سالهای گذشته بسیار جدی بوده است، حمله به کوبانی، داعش را در مواجه جدی با دولت قدرتمندی مواجه نخواهد کرد، زیرا ترکیه تمایل دارد که داعش کردها را درمنطقه تضعیف نماید، در حالیکه حمله به اربیل توسط داعش ، مواجه با دولتهای ایران، آمریکا و عراق را درپی داشت.
۲- کوبانی منطقه ایی می باشد که صرفاً درمعرض تهاجم نیروهای هوایی ائتلاف به داعش می باشد و ترکیه اجازه همکاری به ائتلاف درانتقال امکانات کمکی، تسلیحاتی و لجستیکی نداده است در حالیکه در اربیل، کردهای شمال عراق این مشکلات را نداشتند.
۳- این چالش جدی در بین کردها و ترکیه به چالش جدی دربین ترکیه و آمریکا نیز گسترش یافت به گونه ایی که آمریکا خصوصاً جوی بایدن معاون ریس جمهور آمریکا از مسئولین ترکیه انتقاد کرد.
۴- ایران نیز در اعتراض به ترکیه و امکان یک نسل کشی کردی دراین منطقه به ترکیه، اعتراض نمود، درحالیکه وحدت نیروهای ضدداعش چه درشکل رسمی و چه درشکل غیررسمی آن با حضور ایران در حمله داعش به موصل، اربیل و بغداد بیشتر مشاهده شد.

سئوال دوم: اگر کوبانی توسط داعش سقوط کند چه پیامدهای دارد ؟
۱-اگر منطقه کوبانی توسط داعش سقوط کند، پس از شکستهای که داعش درمنطقه کردستان عراق و درحمله به منطقه اربیل از طرف نیروهای ائتلاف، ایران و دولت عراق خورده است،یک پیروزی تلقی می گردد و نیروهای داعش به لحاظ روانی از انگیزه و روحیه بالاتری برخوردار خواهند شد.
۲- پیروز در منطقه کوبانی به ورود کمک های بیشتر، نیروهای فراملیتی اهل سنت جهادی برای داعش را موجب خواهد شد.
۳- جبران ضعف و مقابله داعش درمقابله با اقلیم کردستان عراق و دولت عراق خواهد شد.

سئوال سوم: اگر کردهای کوبانی مقاومت کنند چه پیامدهای منفی برای دولت ترکیه خواهد داشت؟
۱-مقاومت کردها بار مظلومیت مبارزین کرد را در منطقه افزایش خواهد داد، به گونه ایی این موضوع متصور می شود که مقاومت کردها درحالی صورت گرفته است که دریک منطقه محصور شده صورت گرفته است
۲-این حصر برای کردها و مظلومیت برآمده از آن باعث نا آرامیها در مناطق جنوبی کردنشین ترکیه علیه دولت ترکیه گردید. در آینده نیز واگرایی بیشتری بین کردها و ترک ها مشاهده خواهد شد.
۳-توانمندی کردها را برای انتقال پایگاه مجاورتی مبارزه با داعش از ترکیه به کردها را برای ائتلاف ضدداعش بیشتر خواهد کرد. برای نمونه عدم همکاری ترکیه در حمله آمریکا به عراق در عملیات حذف صدام(۲۰۰۳) و اشغال عراق که به عدم واگذاری پایگاه اینجرلیک به ناتو منتهی شد، باعث گردید که منطقه کردستان عراق به صورت مستقل، نزدیکترین پایگاه مجاورتی حمله به صدام در شمال عراق گردد.
۴-روحیه ازدست رفته کردهای بارزانی درمواجه با داعش درزمان حمله داعش به شهر اربیل و عقب نشینی کردها درمقابل داعش مجدداً بازیابی می شود و این مطلب در سهم خواهی کردها در روابط خود با کشورهای منطقه مؤثر خواهد بود.

سئوال چهارم: علت تعارض دولت آمریکا در کمک به کوبانی و عدم کمک دولت ترکیه به کوبانی چیست؟ این تعارض چه پیامدهای منفی دررشد داعش و افراطی گری این گروه دارد؟
اگرچه در ابتدا مختصر به علل تعارض آمریکا و ترکیه در کمک به نیروهای مبارز مستقر در کوبانی اشاره شد ، ولی در مشروح کلام می توان این چنین برشمرد:
۱-آمریکا به صورت سنتی همیشه همیار و پشتیبان کردها در منطقه بوده است در دهه ۱۹۷۰، ایران، کردهای بارزانی- آمریکا و اسرائیل درمواجه با دولت عراق متحد استراتریک یکدیگر بودند، در دهه ۱۹۸۰ و آغاز جنگ ایران و عراق، آمریکا از حمایت کردها دست برداشت، زیرا ابتدا کردهای بارزانی و سپس اتحادیه مینی کردستان عراق درکنار رزمندگان ایران، خواسته های سیاسی استراتژیکی خودرا در کردستان عراق پیگیر بودند از آنجا که آمریکا با ایران دشمنی داشت و عربها و خصوصاً دولت عراق دراین دهه منافع آمریکا را تأمین می کردند، بناچار کردها از دایره حمایت و پشتیبانی آمریکا خارج شدند ولی پس از پایان جنگ ایران و عراق، یعنی دردهه ۱۹۹۰ آمریکا با اعمال منطقه پرواز ممنوع عملاً بصورت دوفاکتور اقلیم کردستان عراق رااز دولت عراق جداساخت و دردهه اول قرن بیست ویکم اقلیم کردستان عراق متحداستراتریک آمریکا درحذف صدام و کمک دولت آمریکا درجنگ علیه ترروریسم بود. دردهه دوم قرن بیست و یکم نیز این همکاری نظامی درسایر ابعاد اقتصادی سیاسی و فرهنگی گسترش یافته است. به عبارت دیگر سیاست های آمریکا و ترکیه درحوزه مربوط به کردها دریک چالش جدی قرار دارند، ترکیه درپی تضعیف کردها و یا حداقل کنترل و محدودسازی کردها در منطقه هستند و بیشتر استفاده و بهره مندی اقتصادی از مناطق کردنشین منطقه را در دستور دارند درحالیکه آمریکا کردها را به منزله یک متحد استراتژیک در نظر دارد.
حال که با ظهور داعش و حمله این گروهها به منطقه کردستان ابعاد نظامی حضور نیروها جدی تر شده است، گرایش کردها به آمریکا درحفظ موقعیت خود بیشتر و درنتیجه توانمندی نظامی بیشتری را طالب هستند که رویکردی متفاوت و چالش برانگیز با رویکرد ترکیه درمنطقه می باشد. حال به قسمت بعدی این سئوال خواهیم پرداخت: این تعارض چه پیامدهای منفی دررشد داعش و افراطی گری دارد؟
مشخص است که داعش درمنطقه کوبانی عملیات خودرا گسترش داد تا به جهان متزلزل بودن ائتلاف را به نمایش بگذارد، ازاین جهت است که در ابتدای مطلب بیان کردیم که انتخاب داعش درحمله به کوبانی یک انتخاب هوشمندانه است. ولی از آنجا که خمیرمایه استراتژیکی داعش براساس خشونت و تجاوز و اقدامات تروریستی می باشد درصورت موفقیت، ابعاد ترور و خشونت درمنطقه گسترده تر خواهد شد و درصورت عدم توفیق که انشاءالله هم چنین خواهد شد، ضربه اساسی به دولت درحال گسترش داعش خواهد بود، به عبارت دیگر محدوده جغرافیایی داعش تا حدودی تثبیت خواهد شد و ائتلاف به رهبری آمریکا برای برنامه ریزی درجهت حذف آن اقدامات سنجیده تر و منضبط تری را برنامه ریز خواهد کرد.

سئوال پنجم: برنامه نهایی ائتلاف برای منطقه و سوریه چیست؟
برنامه نهایی ائتلاف برای منطقه و سوریه یک برنامه یک دست و قابل محاسبه نخواهد بود، اساساً هرچه تاکنون برنامه ای رااز ائتلاف به رهبری آمریکا و یا از سایر نیروهای منطقه از جمله دولت عراق مشاهده شد یک سری عملیات پس از غافلگیری تلقی می شود. داعش این نیروها را غافلگیر کرد، بنابراین عملیات های ضدغافلگیری عملیات هوشمندانه کامل نیست، بلکه بار احساسی و هیجانی آن بیشتر است ولی به مرور که نیروهای ائتلاف از توانمندیهای خود و منطقه آگاهی بیشتری کسب نمایند استراتژی مدون تری را درمنطقه علیه داعش خواهند داشت ولی این استراتژی هیچگاه به تدوین نهایی به لحاظ ماهیت نیروهای متفاوت درآن نخواهد رسید.
از این لحاظ بهتر است برنامه ائتلاف را در دوحوزه جغرافیایی متفاوت از یکدیگر مورد ارزیابی قرار دهیم، حوزه جغرافیایی عراق و حوزه جغرافیایی سوریه.

در حوزه جغرافیایی عراق، برنامه ائتلاف چه دربین نیروهای رسمی آن که درحال حاضر به رهبری آمریکا و چه درشکل غیررسمی آن که حمایت ایران و روسیه و سایر کشورها غیرمتحد با آمریکا در مبارزه با داعش را در برخواهد داشت، و همگی داعش را به عنوان یک دشمن با مشخصات غیربشری و تروریستی تلقی می نمایند، که منتهی به محو داعش و یا بشدت تضعیف آن خواهد شد، به این دلایل کار سختی هم نخواهد بود.
۱-در عراق دولت از پشتیبانی ۶۵% شیعه و ۲۰ درصد کرد برخوردار است به عبارت دیگر اهل سنت دراقلیت می باشد اگرچه وسعت سرزمین بیشتری را اهل سنت و منطقه داعش نسبت به جمعیت درحال حاضر در این منطقه دارد.ولی یک نوع هم عقیده بودن بین کردها، دولت عراق، دولت ترکیه و ائتلاف به رهبری آمریکا در گسترش حاکمیت دولت عراق در تمامیت سرزمینی اش وجود دارد و ارتش عراق با تسویه عناصر بعثی و یکدست شدن و بازسازی توانمندی عملیاتی خود می تواند مناطق تحت تصرف داعش را بازپس گیرد، خصوصاً اینکه بخش قابل توجهی از اهل سنت نیز درصورت تفوق دولت مرکزی با این دولت همکاری خواهند نمود.
۲-مناطقی که ازدست داعش خارج می شود، همچنان جولانگاه اقدامات تروریسی اهل سنت سلفی رادیکال جهادی خواهد بود ولی مراکز شهرها دراختیار دولت عراق خواهد گرفت، بنابراین دولت عراق دوران سختی را دراین مناطق تا سالیان متمادی تجربه خواهد نمود. ولی آنچه که مشخص است، سئوال اینکه جانشین داعش چه نیروی خواهد بود، مسلم است که دولت عراق است، چون نظام سیاسی عراق به پشتیبانی انتخابهای مردمی، مشروعیت و مقبولیت لازم برای گسترش خود درتمامیت سرزمینی خود را هم به لحاظ حقوق داخلی و هم به لحاظ حقوق بین المللی خواهد داشت.
ولی در حوزه جغرافیایی اهل سنت سوریه، برنامه ائتلاف درشکل یک پازل سردرگم می باشد. یا به عبارت دیگریک گره کور است و درحال حاضر بین نیروهای ائتلاف چالش برانگیز شده است. از جمله همین مسئله کوبانی که به لفاظی شدید بین مقامات ترکیه و آمریکا درحال حاضر منتهی شده است. چرااین برنامه پیچیده است به خاطر اینکه:
۱-دولت سوریه مانند دولت عراق از توانمندیهای سیاسی اجتماعی داخلی برخوردار نیست.
۲-دولت سوریه مانند دولت عراق از امکان گسترش حاکمیت خود به مناطق تحت تصرف داعش، جبهه النصره و کردهای سوریه تقریباً برای سالهای متمادی عاجز است، اساساً دولت بعث سوریه که بشدت یک سیاست ضدکردی داشت درمقابله با معارضین سلفی رادیکال، خودمختاری مناطق کردنشین سوریه را خود به رسمیت شناخت و حزب متحد دموکراتیک کرد سوریه (PYD) در دوازدهم جولای ۲۰۱۲ شورای ملی کردی را در منطقه تشکیل داد و در این راستا برای اداره امور اجرایی کمیته عالی کردستان سوریه را تعیین کرد.
۳-دولت سوریه بخش اعظم توانمندیهای نظامی خود را درجنگهای داخلی ازدست داده است و توانمندیهای گسترش آن را تا مدتهای طولانی نخواهد داشت.
۴-دولت سوریه دریک تحریم بین المللی قراردارد درحالیکه درهای کمک به عراق درمواجه با داعش باز است، ائتلاف علیه داعش به رهبری آمریکا درمقصد خود سقوط دولت بشاراسد را دروجه همت خود دارد. در حالیکه در عراق این چنین نمی باشد.
۵-دولت ترکیه تلاش می کند که در ائتلاف ضدداعش از توانمندیهای نظامی خود و درکمک به نیروهای معارض سوریه علیه دولت بشاراسد که عمداً همان نیروهای تروریستی اند استفاده نماید، داعش و جبهه النصره، درحالیکه نیروهای ائتلاف به رهبری آمریکا نمی خواهند دست دولت ترکیه را درسوریه در این موضوع باز نمایند.
۶-حملات هوایی به تنهایی نمی تواند ائتلاف آمریکا علیه داعش را درسوریه موفق سازد بنابراین منطقه شرق و شمال و جنوبی سوریه که عمداً مناطق اهل سنت با افکار متقاضی برای رشد سلفی گری افراطی است آبستن موج به موج حرکاتهای تروریستی باقی خواهد ماند و ائتلاف عملاً برای این منطقه برنامه ایی نخواهد داشت.